คำสุภาพน่ารู้

คำสุภาพ

คำสุภาพ หมายถึง คำที่ได้ยินแล้วน่าฟัง ชวนฟังเป็นถ้อยคำที่เหมาะสม ลักษณะของคำสุภาพ คือคำที่... ไม่เป็นคำหยาบ ไม่เป็นคำที่ได้ยินแล้วไม่น่าฟัง ไม่เป็นคำกระด้าง ไม่เป็นคำที่สั้นหรือห้วนไป เป็นคำที่พูดผวนแล้วไม่หยาบ เป็นคำที่ไม่นิยมเปรียบกับของหยาบ เป็นคำที่ยืมมาจากภาษาบาลี สันสกฤต และเขมน คำสุภาพ ตัวอย่างคำสุภาพ คำสามัญ ราชาศัพท์ ผักบุ้ง ผักทอดยอด ผักกระเฉด ผักรู้นอน ผักตบ ผักสามหาว ผักอีริ้น ผักนางริ้น ต้นสลิด ต้นขจร ดอกสลิด ดอกขจร ดอกซ่อนชู้ ดอกซ่อนกลิ่น ดอกนมแมว ดอกถันวิฬาร์ ดอกยี่หุบ ดอกมณฑาขาว ดอกขี้เหล็ก ดอกเหล็ก ดอกมะลิ ดอกมัลลิกา ถั่วงอก ถั่วเพาะ เห็ดโคน เห็ดปลวก ฟักทอง ฟักเหลือง ต้นตำแย ต้นอเนกคุณ หมอตำแย หมอผดุงครรภ์ ต้นเหงือกปลาหมอ ต้นจะเกรง ต้นทองกวาว, ต้นทองหลาง ต้นปาริชาติ ต้นพุงดอ ต้นหนามรอบข้อ กล้วยไข่ กล้วยกระ,  กล้วยเปลือกบาง กล้วยสั้น กล้วยกุ เถาตูดหมูตูดหมา เถากระพังโหม เถาหมามุ้ย เถามุ้ย แตงโม ผลอุลิด หัวปลี ปลีกล้วย กล้วยบวชชี นารีจำศีล ปลาสลิด ปลาใบไม้ ปลาช่อน ปลาหาง ปลาไหล ปลายาว หอยอีรม หอยนางรม ไส้เดือน รากดิน เต่า จิตรจุล ปลิง ชัลลุกา,  ชัลลุกะ ควาย กระบือ วัว โค หมู สุกร หนู มูสิกะ หมา สุนัข แมว วิฬาร์ ลิง วานร ช้างสีดอ  (ชื่อเรียกช้างตัวผู้ที่ไม่มีงาหรืองาสั้น) ช้างนรการ ช้างหลวง ๒ ตัว ช้าง ๒ ช้าง ช้างบ้าน ๒ ตัว ช้าง ๒ เชือก ช้างอยู่ป่า ๒ ตัว ช้าง ๒ ตัว ไข่ไก่ ฟองไก่ อีเก้ง นางเก้ง อีเลิ้ง นางเลิ้ง อีเห็น นางเห็น ปลาร้า ปลามัจฉะ กะปิ เยื่อเคย ปลาลิ้นหมา ปลาลิ้นสุนัข ตากแดด ผึ่งแดด ขนมขี้หนู ขนมทราย ขนมสอดไส้ ขนมใส่ไส้ ขนมจีน ขนมเส้น ขนมตาล ขนมทองฟู ขนมเทียน ขนมบัวสาว เครื่องจิ้ม เครื่องเคียง อ้วก, ราก อาเจียน คนออกลูก คนคลอดลูก สัตว์ตกลูก สัตว์ออกลูก หัวคน ศีรษะคน ตีน เท้า สี่ตัว สองคู่ สามตัว ครบสาม เจ็ดอย่าง เจ็ดประการ ขี้ของสัตว์ มูล สัตว์ขี้ สัตว์ถ่ายมูล ขี้ดิน มูลดิน ขี้กลาก โรคกลาก ขี้เรื้อน โรคเรื้อน ขี้ผึ้ง สีผึ้ง ของคาว (อาหารคาว) เครื่องคาว ของหวาน เครื่องหวาน อาหาร เครื่องต้น อาหารว่าง เครื่องว่าง ของกิน เครื่องเสวย หิน ศิลา สากกะเบือ ไม้ตีพริก ครกกะเบือ ครกตีพริก ต้องโทษ ต้องพระราชอาญา

เฮฮา ภาษาถิ่น

เฮฮา ภาษาถิ่น

“สวัสดีค่ะ/ครับ” “สวัสดีเจ้า” “ไปไส” “พรือ” คำทักทายน่ารักๆ ที่มักพบเจอเวลาไปเที่ยวจังหวัดต่างๆ สร้างความประทับใจแรก ได้เสมอ น่าแปลกที่ภาษาถิ่นเหล่านี้กลับมีคนพูดลดน้อยลงไป สังเกตได้จากคนรุ่นใหม่ที่มีถิ่นฐานบ้านเกิดนอกเขตบางกอก เลือกใช้ภาษากลางในการสื่อสาร หรือพูดภาษาถิ่นที่หลงเหลือเพียงสำเนียง แต่ศัพท์และรูปประโยคกลายเป็นภาษากลางไปหมดแล้ว

ผู้ใหญ่อาจจะตำหนิว่าสาเหตุหนึ่งที่เด็กรุ่นใหม่ไม่นิยมใช้ภาษาถิ่นในต่างถิ่น เช่น พอย้ายมาเรียนมาทำงานต่างบ้านเจอคนบ้านเดียวกันกลับไม่กล้าพูดภาษาถิ่น อาจเป็นเพราะอายหรือกลัวการดูถูกว่าเป็นคนบ้านนอก แต่สาเหตุสำคัญที่ทำให้ภาษาไม่ว่าภาษาใดๆ เกิดการเปลี่ยนแปลงก็เพราะ “ภาษาเป็นสิ่งมีชีวิตอย่างหนึ่ง” ที่ย่อมมีการเปลี่ยนแปลงเสมอ แต่เปลี่ยนแปลงอย่างช้าๆ จึงไม่ค่อยเห็นถึงความเปลี่ยนแปลงสักเท่าไร

สำหรับภาษาถิ่นที่มีหลากหลายภาษา หลากหลายสำเนียงก็หนีไม่พ้นกฎแห่งการเปลี่ยนแปลง การขาดการติดต่อของคนที่พูดภาษาเดียวกัน ยิ่งโอกาสติดต่อกันน้อยก็ยิ่งทำให้พูดภาษาต่างกันมากขึ้นเท่านั้น การเปลี่ยนแปลงในเรื่องของการออกเสียงที่เพี้ยนไปตามกาลเวลา ปัจจัยเหล่านี้จึงทำให้แต่ละถิ่นมีภาษาเป็นของตัวเองและภาษาเหล่านั้นก็ไม่คงทนถาวร

ภาษาถิ่นไม่ได้มีความสำคัญเพียงการสื่อสาร แต่ยังบ่งบอกถึงอัตลักษณ์ของ ท้องถิ่นและภูมิปัญญาของบรรพบุรุษที่สืบทอดกันมา ถือเป็นมรดกทางภาษาใน แต่ละภาคที่ควรภาคภูมิใจ เราจึงต้องช่วยกันอนุรักษ์และรักษาเอกลักษณ์ของภาษาถิ่นนี้ไว้ไม่ให้สูญหายไปตามกระแสการเปลี่ยนแปลง

ภาษาถิ่น คืออะไร
ภาษาที่ใช้อยู่ในท้องถิ่นใดท้องถิ่นหนึ่งของประเทศ ในประเทศไทยมีภาษาถิ่นอีสาน ภาษาถิ่นใต้ และภาษาถิ่นเหนือที่เรียกว่าภาษาล้านนา ภาษาถิ่นมีลักษณะผิดเพี้ยนไปจากภาษากลาง แต่แตกต่างอย่างเป็นระบบ เช่น คำที่ภาษากลางใช้ ร ภาษาเหนือจะเป็น ฮ เช่นคำว่า รัก เป็น ฮัก คำว่า เรือน เป็น เฮือน คำว่า ร้อง เป็น ฮ้อง

ศ.ดร.ประเสริฐ ณ นคร ราชบัณฑิตประเภทวิชาประวัติศาสตร์ซึ่งมีความเชี่ยวชาญด้านภาษาโบราณ ให้ทรรศนะในการเสวนาทางวิชาการ "รู้รักภาษาไทยสัญจร" ว่า ภาษาไทยกรุงเทพมี 5 เสียงวรรณยุกต์ แต่ภาษาเหนือมี 6 เสียงวรรณยุกต์ ส่วนภาษาอีสานและภาษาใต้มีถึง 7 เสียงวรรณยุกต์

สำหรับคนภาคตะวันออกและภาคตะวันตก มีวิธีการพูดที่คล้ายๆกับคนภาคกลาง ภาษาที่ใช้คล้ายคลึงกันมาก เพียงแต่สำเนียงการพูดและภาษาท้องถิ่นจะมีสร้อยคำท้าย ซึ่งเป็นเอกลักษณ์เฉพาะถิ่น

ภาษากลาง	ภาษาเหนือ	ภาษาใต้	ภาษาอีสาน
คิดถึงมาก	กึดเติงแต้ๆ เน้อ	หวังเหวิดจังฮู้	คิดฮอดหลายหลายเด้อ
กลับบ้าน	ปิ๊กบ้าน	หลบบ้าน	เมียบ้าน
ไม่รู้อะไรกันนักหนา	อะหยังปะล้ำปะเหลือ	หม้ายรู้ไอไหรกันนักหนา	จั๊กอิหยัง กะด้อ กะเดี้ย
รถชน	รถจน	รถชน	รถต๋ำ
ราคาเท่าไร	เต๊าใด	เถ่าไหร๊	ราคาจั๊กบาท
ส้มตำ	ต๋ำส้ม	ส้มตำ	ตำบักหุ่ง
อย่ารีบ	บ่าดีฟั่ง	อย่าแขบ	อย่าฟ่าว
หิวข้าวหรือยัง	อยากข้าวยัง	เนือยแล้วม๊าย	หิวเข่าบ่
ไปดูหนังกันไหม	ไปผ่อหนังตวยกั๋นก่อ	ไปแลหนัง กันหวา เอาม่าย	ไปเบิ่งหนังนำกันบ่
ถ่ายรูปกันนะ	ถ่ายฮูปกั๋น	ถ๊ายรูปกั๋นมาต๊ะ	มาถ่ายฮูปกัน
ไปเที่ยวกันไหม	ไปแอ่วกั๋นบ๋อ	ไปเที่ยวกันหว่า	ไปเลาะนำกันบ่
ฝรั่ง	บะหมั้น, บะกล้วยก๋าชมพู่	ชมพู่	บักสีดา
อร่อย	ลำแต้ แต้	หรอยจังฮู้	แซ่บอีหลี
มะละกอ	บะกล้วยเต้ด	ลอกอ	บักหุ่ง

อ้ายขออู้ 
“ก๋านอู้กำเมืองของเฮามีเอกลักษณ์ เป๋นภาษาตี้อ่อนช้อย งดงาม แสดงถึงขนบธรรมเนียมประเพณีของคนเมือง ตี้ฮักความสงบ เรียบง่าย สันโดษ คนบ้านเฮาจิตใจ๋ดี เป๋นปี้เป๋นน้อง ผู้ใดมาพบมาปะก็ฮักก็ชอบ นี่คือความภูมิใจ๋ของหมู่เฮาคนเมืองแสดงถึงความเป๋นเอกลักษณ์ของคนเมือง ไปอู้ตี้ไหนตางใดคนเขากะฮู้ว่าเป๋นคนเมือง ประก๋านตี้สองยะหื้อหมู่เฮาตี้เป๋นคนเมืองฮักกั๋นมากขึ้น มีความสนิทสนมกลมเกลียวสามัคคีในหมู่เปื้อนฝูง ประก๋านตี้สามจ่วยสืบสานและอนุรักษ์วัฒนธรรมประเพณีของคนเมืองหื้อเป๋นตี้ฮู้จักทั่วไป”
- พิษณุกรณ์ เต็มปัน จ.น่าน

สาวใต้ขอแหลง 
“ภาษาใต้เวลาแหลง โคนเท่เขาฟังไม่ออกก็รู้สึกพรือโฉ้ คิดว่าโคนใต้หน้าขลาด ชอบแหลงกันฉาวเทือน เหมือนนักเลง จริงๆ ก็หาหม้ายไหร้ เป็นเรื่องปกติ ภาษาใต้ถ้าได้ลองฟังแลเป็นภาษาเท่หนุก แลจริงใจ ตรงๆ เพราะโค่นใต้เวลาคิดพรือก็แหลงพันนั้นทำให้เป็นเสน่ห์ของภาษาใต้เท่ฟังแล้วจริงใจ”
- ปิยนุช ไชยสุวรรณ จ.พังงา

  

ผู้บ่าวขอเว่า
“ภาษาอีสานหรือภาษาลาวที่เค้าพากันเอิ้นกันน่ะ มันบ่แม่นภาษาลาวเด้อ มันเป็นภาษาอีสาน เว่าคือกันซือๆ ภาษาอีสานหนิมนต์เสน่ห์หนิคักเติบเด้ เว่าหนิโป้กๆ โล้ดแต่ว่าจริงใจหนิที่หนึ่ง ด่าเป็นด่า ป้อยเป็นป้อย แต่คำด่าคำป้อยหนิคือออกมาจากความหวังดี คั่นสิให้สาทะยายหนิคือสิบ่เมิ้ดดอกมื่อนี้น่ะ แต่อยากสิบอกว่าภาษาอีสานหนิสวยงามคักแห่งไปเว่าในเมืองกรุงเทพเด้อบร๊ะคนเหลียวมองตระหน่าย เค้าคือสิว่าบ้านนอกละตี้แต่บ่เป็นหยังข่อยภูมิใจในภาษาอีสานบ้านเกิดข่อย แต่มันกะมีข้อดีเด้ลองขึ้นแท๊กซี่แล้วเว่าอีสานเด้อ ลางเถื่ออาจได้ลดสิบบาทซาวบาทเด้ ”
- ณัฐภูมิ นรินทร์ จ.อุดรธานี